Τα μπλουζ του Τζέιμς
Ο συγγραφέας James Baldwin (1924-1987) έγραψε είκοσι βιβλία. Βασικά θέματα του έργου του είναι η Αφροαμερικανική ταυτότητα, ο αγώνας ενάντια στις ρατσιστικές διακρίσεις και την ομοφοβία, η αγωνία του καλλιτέχνη να εκφράσει το μήνυμα, την ουσία και την ομορφιά της τέχνης του. Και όλα αυτά να πηγάζουν μέσα από την προσωπικές εμπειρίες, δικές του και της κοινωνίας μέσα στην οποία διαμορφώθηκε.
Κατά την άποψη πολλών κριτικών είναι ο σημαντικότερος Αφροαμερικανός συγγραφέας του εικοστού αιώνα που επηρέασε βαθύτατα τις επόμενες γενιές και τις έδωσε έναυσμα να επεκταθούν στον λογοτεχνικό χώρο. Τον αποκάλεσαν ο Χένρι Τζέιμς του Χάρλεμ.
Γιος σκλάβου και εγγονός ενός ιεροκήρυκα του Χάρλεμ με ρίζες στο νότο, γεννήθηκε στην πόλη της Νέας Υόρκης το 1924. Δεν γνώρισε ποτέ τον βιολογικό του πατέρα ενώ η μητέρα του παντρεύτηκε όταν εκείνος ήταν τριών ετών. Αποφοίτησε από το Dewitt Clinton High School. Έγραφε στο γυμνάσιο και ταυτόχρονα προσπαθούσε να καταλάβει την ερωτική του ταυτότητα. Βίωσε όλες τις διακρίσεις και τις κατηγοριοποιήσεις προσπαθώντας και προσπάθησε να τις ξεπεράσει και να αυτοκαθοριστεί.
Διάβαζε από παιδί τα πάντα. Υπήρχαν δύο βιβλιοθήκες στο Χάρλεμ και μέχρι τα δεκατρία του δανειζόταν όσα περισσότερα βιβλία μπορούσε. Συγκλονίστηκε με τον Ντοστογιέφσκι και τον Μπαλζάν, ένιωσε πόσο λίγα γνώριζε για τον κόσμο.
Οτιδήποτε σχετιζόταν με το κίνημα των μαύρων τον συγκλόνιζε. Οι δολοφονίες των καθοδηγητών του κινήματος από τη μια τον καθήλωναν ως συγγραφέα από τη μια στιγμή αλλά από την άλλη του έδιναν τεράστια δύναμη, μέσα από τον θυμό του, να εκφραστεί και να διαμαρτυρηθεί.
Το 1948 έφυγε από την Νέα Υόρκη και κατέπλευσε στο Παρίσι με εισιτήριο χωρίς επιστροφή. Όπως έγραψε στο “Nobody Knows My Name”: “Αμφέβαλα αν μπορούσε να επιβιώσω με τόση επιθετικότητα εναντίον των έγχρωμων. Ήθελα να προστατέψω τον εαυτό μου από να είναι ένας Μαύρος ή απλά ένας Μαύρος συγγραφέας”. (Negro or merely a Negro writer.”). Πράγματι έφυγε εντελώς άφραγκος, με σαράντα δολλάρια στην τσέπη του. Δεν άντεχε την ανέχεια πίσω του, τη βία στους δρόμους, θα κατέληγε στη φυλακή, θα σκότωνε αν δεν τον σκότωνε κάποιος άλλος. Όμως η Γαλλία, ως τόπος απόδρασης και αυτοεξορίας, του έκανε καλό.
Τα επόμενα έξι χρόνια που έζησε στο Παρίσι, έγραψε δύο μυθιστορήματα “Go Tell It on the Mountain” και το “Δωμάτιο του Τζιοβάνι”, μερικές από τις καλύτερες ιστορίες του και το πρώτο βιβλίο του με δοκίμια, “Notes of a Native Son”. Έγραφε ακούγοντας τα τραγούδια της Μπέσι Σμιθ και, τονίζει, πόσο βαθιά τον επηρέασε στην αφήγηση η μουσική και η γραφή του Χένρι Τζέιμς.
Η συλλογή των δοκιμίων του το 1963 “The Fire Next Time” έγινε μπεστ σέλερ. Ο Μπάλντουιν στο μεταξύ επέστρεψε στην Αμερική για να λάβει μέρος στο κίνημα The Civil Rights Movement και τις επόμενες δεκαετίες πηγαινοερχόταν ακόμη περισσότερο. Ανάμεσα σε εκείνες τις μετακινήσεις υπήρξε επισκέπτης καθηγητής σε διάφορα πανεπιστήμια της χώρας και ενεπλάκη ενεργά στο κινήματα κατά του ρατσισμού βιώνοντας και τις τρεις δολοφονίες των ηγετών του: Martin Luther King Jr. , Malcolm X και Medgar Evers
Τελικά η καριέρα του ήταν γεμάτη επιτυχίες, βραβεία και υποτροφίες. Τα τελευταία του χρόνια εγκαταστάθηκε στη Νότια Γαλλία στο Σεντ Πωλ ντε Βανς, εκεί έγραφε στο γραφείο του που το αποκαλούσε “torture chamber.” (Θάλαμο βασανιστηρίων). Πέθανε από καρκίνο στομάχου το 1987.
Τα διηγήματα
Το 1965 εξέδωσε τη μοναδική του συλλογή διηγημάτων, “Going to Meet the Man”. Η ιστορία “Previous Condition” (1948), είναι η πρώτη ιστορία του Μπάλντουιν που εμφανίστηκε στο περιοδικό Commentary την ίδια χρονιά με το πρώτο του δοκίμιο. Και εδώ, όπως και στις μελλοντικές ιστορίες φαίνονται οι φυλετικές διακρίσεις συνδέονται άρρηκτα με το όραμα της καλλιτεχνικής ελευθερίας.
Η ιστορία “This Morning, This Evening, So Soon” είναι μια ιστορία κοντά στο “Previous Condition” τοποθετημένη όμως σε ένα κοσμοπολίτικο περιβάλλον, σαν τους χαρακτήρες του Χένρι Τζέιμς. Οι ήρωες του Μπάλντουιν ζούνε στο Παρίσι και στο Λονδίνο και δοκιμάζονται στο καινούργιο τους περιβάλλον: η Χάριετ, μια όμορφη Σουηδέζα, παντρεμένη με έναν μαύρο Αμερικανό. Ο σύζυγός της, που δεν κατονομάζεται ποτέ, είναι ένας δημοφιλής ηθοποιός και τραγουδιστής. Ζούνε μαζί στον Παρίσι δώδεκα χρόνια τώρα και έχουν ένα γιο που δεν πάτησε ποτέ το πόδι του στην Αμερική. Ο σύζυγος έχει εφιάλτες επειδή ετοιμάζεται να επιστρέψει στην Αμερική. Παρά την ελευθερία και την επιτυχία που απολαμβάνει στο Παρίσι, είναι ανήσυχος με την Αμερικανική φυλετική προκατάληψη και την βία. Η ιστορία δραματοποιεί ταυτόχρονα τη δυνατότητα της διαφυλετικής συνύπαρξης ενώ ασκεί οξεία κριτική στις φυλετικές προκαταλήψεις στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Το διήγημα ‘Come Out the Wilderness’ έχει ηρωίδα μια γυναίκα. Εργάζεται ως δακτυλογράφος σε μια εταιρία χωρίς φυλετικές διαχωριστικές γραμμές.
Βασανίζεται όμως από τις μνήμες της παιδικής της ηλικίας, όταν ο αδελφός της την είχε πιάσει με ένα μεγαλύτερο αγόρι και την αποκάλεσε ‘black and dirty’. Ντρέπεται για την σχέση της τον λευκό φίλο της γιατί δεν τον αγαπάει αν και την ελκύουν τα μοναχικά λευκά αγόρια. Στο γραφείο όμως, ανάμεσα στις λευκές γραμματείς, αρχίζει να της αρέσει το αφεντικό της, ένας μαύρος άντρας, με άνετο και χαλαρό χαρακτήρα που της θυμίζει τους νέγρους από τον νότο της εφηβείας της. Ο τίτλος προέρχεται από ένα σπιρίτσουαλ, η χρήση του είναι ειρωνική. Γιατί στο τέλος, όταν βγαίνει από ένα εστιατόριο, χώνεται μέσα στο πλήθος, χωρίς να ξέρει πού πηγαίνει. Η μαύρη φυλή βγαίνει από την άγρια ερημιά, αλλά εκείνη, όπως και άλλοι μαύροι και λευκοί στην πόλη, παραμένει μέσα.
Το εκτενές διήγημα ‘Sonny's Blues’ σίγουρα η πιο πολυδιαβασμένη ιστορία του. Στην αρχή, ο Σόνι, ένας εθισμένος στην ηρωίνη μαύρος μουσικός της τζαζ στη Νέα Υόρκη, συλλαμβάνεται για δοσοληψίες με ναρκωτικά. Ο αδελφός του, ο ανώνυμος αφηγητής, μεσήλικας μαύρος που διδάσκει άλγεβρα σε ένα λύκειο, το διαβάζει στην εφημερίδα του και δεν μπορεί να το πιστέψει.
Ο Σόνι αγωνίστηκε ενάντια στον εθισμό του, στην ηρωίνη, ενώ ο αξιοσέβαστος αδελφός του δυσκολεύεται να αντιληφθεί τι τον ώθησε στον ναρκωτικά. Ο ίδιος και η οικογένειά του δυσκολεύονταν να αποδεχθούν τη τζαζ μουσική που παίζει ο Σόνι, την συσχετίζουν με μια χαλαρότητα των ηθών και με την εγκληματικότητα.
Μετά την αποφυλάκιση του Σόνι, τα δυο αδέλφια ξανασμίγουν προσπαθώντας να ξαναδούν το παρελθόν και όσα τους συνέδεαν.
Όμως ο μεγάλος αδελφός δύσκολα κατανοεί τον Σόνι, τη ζωή και τη μουσική του, τα μπλουζ παρά μόνον στο τέλος της ιστορίας. H συμφιλίωση του με τον Σόνι αποδεικνύει την διαρκή έγνοια του Μπάλντουιν για τους καλλιτέχνες. Άλλωστε ο τίτλος δικαιώνει και την διάρθρωση της ιστορίας. Τα μπλούζ του Σόνι είναι ένα τραγούδι που κυριαρχεί άλλοτε χαμηλότονα και άλλοτε κορυφώνεται ειδικά στις τελευταίες σελίδες όταν πηγαίνουν στο κλαμπ όπου έπαιζε ο Σόνι και συναντάει πάλι τους παλιούς μουσικούς που τον καλούνε να παίξει μαζί τους.
Όσο παίζει ο Σόνι τόσο κορυφώνεται η συγκίνηση ενώ τα χειροκροτήματα στο τέλος κλείνουν, μαζί με την συναυλία και την ίδια την ιστορία. Η μουσική εδώ παίζει καταλυτικό ρόλο μέσα στην λογοτεχνία, το κείμενο κυλάει ρυθμικά. Ιδανικός συνδυασμός και τον Μπάλντουιν το πάντρεμα αυτό της αισθητικής και της κοινωνικής αφύπνισης. Και φυσικά στη θέση του Σόνι μπορεί να δει κανείς και τον ίδιο τον συγγραφέα που επιχείρησε με άλλους τρόπους, πιο λογοτεχνικούς, να τραγουδήσει τα δικά του μπλουζ και να απελευθερωθεί.
Στην τελευταία ιστορία ‘Going to Meet the Man,’ αφηγητής είναι ένας λευκός ρατσιστής αστυνομικός, ο Τζέσε. Μια εντελώς αρνητική αφηγηματική ματιά, ευρηματική βέβαια αλλά και προκλητική σε μια σκληρή ιστορία.
Το έργο και ο συγγραφέας του
Συνοψίζοντας για τον έργο του Μπάλντουιν θα λέγαμε ότι η προσωπικότητά του και η συγγραφική του πορεία στηρίχτηκαν πάνω σε διαρκείς αντιθέσεις και αντιπαραθέσεις. Ήταν ένας καθαρός τεχνίτης του λόγου που χρησιμοποίησε τις τεχνικές και τους αφηγηματικούς τόνους του Χένρι Τζέιμς. Θεωρήθηκε ταραχοποιός και προπαγανδιστής από πολλούς, διαφωτιστής από άλλους, σίγουρα όμως ένα ενεργό πολιτικά πρόσωπο.
Παρέμενε βουτηγμένος στον κόσμο του Χάρλεμ και της παιδικής του ηλικίας αλλά αγάπησε όμως τις μποέμικες κοινότητες του Γκρίνουιτς Βίλατζ και του Παρισιού. Ήταν μοναχικός αλλά και βαθιά κοινωνικό ον. Υπήρξε ο πιο εύγλωττος άνθρωπος στην Αμερική της εποχής του. Είναι δύσκολο να αποφασίσεις ποιο μέρος του εαυτού του κυριάρχησε. Ήταν το χρώμα του δέρματος πιο σημαντικό από τον ερωτισμό του; Η θρησκευτική του ανατροφή κατέστη πιο σημαντική από τα διαβάσματα των μεγάλων Αμερικανών συγγραφέων; Ήταν η μελαγχολία και ο θυμός του τα κυρίαρχα συναισθήματα απ΄ ότι η αγάπη του για το γέλιο και την απόλαυση;
Το ύφος της γραφής του ήταν ποιητικό σαν εκείνο των μεγάλων Αμερικανών δημιουργών αλλά και μια μείξη βιβλικότητας και προφητικότητας της Αφροαμερικανικής παράδοσης;
Ήταν η γραφή του γεμάτη σαφήνεια, ευγλωττία και ευφυΐα όπως σημείωνε ο Τσινούα Ατσέμπε, ο Νιγηριανός συγγραφέας; Η εμπλοκή του με το Κίνημα για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα σήμανε σαν καμπανάκι για τους άλλους συγγραφείς και πόσο ήταν ευεργετικό στην καριέρα του;
Ωστόσο η γραφή του αναδυόταν και εκτινασσόταν από παντού.
Λέγεται, ότι τα γράμματά του, που αναμένονται να εκδοθούν είναι επίσης συνταρακτικά, τα δοκίμιά του παραμένουν αξεπέραστα και η πεζογραφία του εξακολουθεί να συγκινεί, να αναστατώνει, να διαβάζεται και να περνάει στις επόμενες γενιές μέσα από ταινίες και άλλες καλλιτεχνικές δραστηριότητες.
Το έργο του εξακολουθεί να συζητιέται για τους περίπλοκους χαρακτήρες του, τη δύναμη του λόγου και την επιμονή του. Συμφωνείς ή όχι μαζί του δεν μπορείς να τον προσπεράσεις. Κάπου μέσα στα κείμενά του κρύβεται κάποια πλευρά του καθενός, η πιο κρυμμένη του συνήθως. Και είναι αυτό το φανέρωμα, η απόδραση από τον φόβο και τον κλειστό μας χώρο που δυναμώνει την ελπίδα του καθενός να βγει και να διεκδικήσει με τη δική του φωνή τη ζωή και τις επιθυμίες του.
Θεόδωρος Γρηγοριάδης - Συγγραφέας
Κατά την άποψη πολλών κριτικών είναι ο σημαντικότερος Αφροαμερικανός συγγραφέας του εικοστού αιώνα που επηρέασε βαθύτατα τις επόμενες γενιές και τις έδωσε έναυσμα να επεκταθούν στον λογοτεχνικό χώρο. Τον αποκάλεσαν ο Χένρι Τζέιμς του Χάρλεμ.
Γιος σκλάβου και εγγονός ενός ιεροκήρυκα του Χάρλεμ με ρίζες στο νότο, γεννήθηκε στην πόλη της Νέας Υόρκης το 1924. Δεν γνώρισε ποτέ τον βιολογικό του πατέρα ενώ η μητέρα του παντρεύτηκε όταν εκείνος ήταν τριών ετών. Αποφοίτησε από το Dewitt Clinton High School. Έγραφε στο γυμνάσιο και ταυτόχρονα προσπαθούσε να καταλάβει την ερωτική του ταυτότητα. Βίωσε όλες τις διακρίσεις και τις κατηγοριοποιήσεις προσπαθώντας και προσπάθησε να τις ξεπεράσει και να αυτοκαθοριστεί.
Διάβαζε από παιδί τα πάντα. Υπήρχαν δύο βιβλιοθήκες στο Χάρλεμ και μέχρι τα δεκατρία του δανειζόταν όσα περισσότερα βιβλία μπορούσε. Συγκλονίστηκε με τον Ντοστογιέφσκι και τον Μπαλζάν, ένιωσε πόσο λίγα γνώριζε για τον κόσμο.
Οτιδήποτε σχετιζόταν με το κίνημα των μαύρων τον συγκλόνιζε. Οι δολοφονίες των καθοδηγητών του κινήματος από τη μια τον καθήλωναν ως συγγραφέα από τη μια στιγμή αλλά από την άλλη του έδιναν τεράστια δύναμη, μέσα από τον θυμό του, να εκφραστεί και να διαμαρτυρηθεί.
Το 1948 έφυγε από την Νέα Υόρκη και κατέπλευσε στο Παρίσι με εισιτήριο χωρίς επιστροφή. Όπως έγραψε στο “Nobody Knows My Name”: “Αμφέβαλα αν μπορούσε να επιβιώσω με τόση επιθετικότητα εναντίον των έγχρωμων. Ήθελα να προστατέψω τον εαυτό μου από να είναι ένας Μαύρος ή απλά ένας Μαύρος συγγραφέας”. (Negro or merely a Negro writer.”). Πράγματι έφυγε εντελώς άφραγκος, με σαράντα δολλάρια στην τσέπη του. Δεν άντεχε την ανέχεια πίσω του, τη βία στους δρόμους, θα κατέληγε στη φυλακή, θα σκότωνε αν δεν τον σκότωνε κάποιος άλλος. Όμως η Γαλλία, ως τόπος απόδρασης και αυτοεξορίας, του έκανε καλό.
Τα επόμενα έξι χρόνια που έζησε στο Παρίσι, έγραψε δύο μυθιστορήματα “Go Tell It on the Mountain” και το “Δωμάτιο του Τζιοβάνι”, μερικές από τις καλύτερες ιστορίες του και το πρώτο βιβλίο του με δοκίμια, “Notes of a Native Son”. Έγραφε ακούγοντας τα τραγούδια της Μπέσι Σμιθ και, τονίζει, πόσο βαθιά τον επηρέασε στην αφήγηση η μουσική και η γραφή του Χένρι Τζέιμς.
Η συλλογή των δοκιμίων του το 1963 “The Fire Next Time” έγινε μπεστ σέλερ. Ο Μπάλντουιν στο μεταξύ επέστρεψε στην Αμερική για να λάβει μέρος στο κίνημα The Civil Rights Movement και τις επόμενες δεκαετίες πηγαινοερχόταν ακόμη περισσότερο. Ανάμεσα σε εκείνες τις μετακινήσεις υπήρξε επισκέπτης καθηγητής σε διάφορα πανεπιστήμια της χώρας και ενεπλάκη ενεργά στο κινήματα κατά του ρατσισμού βιώνοντας και τις τρεις δολοφονίες των ηγετών του: Martin Luther King Jr. , Malcolm X και Medgar Evers
Τελικά η καριέρα του ήταν γεμάτη επιτυχίες, βραβεία και υποτροφίες. Τα τελευταία του χρόνια εγκαταστάθηκε στη Νότια Γαλλία στο Σεντ Πωλ ντε Βανς, εκεί έγραφε στο γραφείο του που το αποκαλούσε “torture chamber.” (Θάλαμο βασανιστηρίων). Πέθανε από καρκίνο στομάχου το 1987.
Τα διηγήματα
Το 1965 εξέδωσε τη μοναδική του συλλογή διηγημάτων, “Going to Meet the Man”. Η ιστορία “Previous Condition” (1948), είναι η πρώτη ιστορία του Μπάλντουιν που εμφανίστηκε στο περιοδικό Commentary την ίδια χρονιά με το πρώτο του δοκίμιο. Και εδώ, όπως και στις μελλοντικές ιστορίες φαίνονται οι φυλετικές διακρίσεις συνδέονται άρρηκτα με το όραμα της καλλιτεχνικής ελευθερίας.
Η ιστορία “This Morning, This Evening, So Soon” είναι μια ιστορία κοντά στο “Previous Condition” τοποθετημένη όμως σε ένα κοσμοπολίτικο περιβάλλον, σαν τους χαρακτήρες του Χένρι Τζέιμς. Οι ήρωες του Μπάλντουιν ζούνε στο Παρίσι και στο Λονδίνο και δοκιμάζονται στο καινούργιο τους περιβάλλον: η Χάριετ, μια όμορφη Σουηδέζα, παντρεμένη με έναν μαύρο Αμερικανό. Ο σύζυγός της, που δεν κατονομάζεται ποτέ, είναι ένας δημοφιλής ηθοποιός και τραγουδιστής. Ζούνε μαζί στον Παρίσι δώδεκα χρόνια τώρα και έχουν ένα γιο που δεν πάτησε ποτέ το πόδι του στην Αμερική. Ο σύζυγος έχει εφιάλτες επειδή ετοιμάζεται να επιστρέψει στην Αμερική. Παρά την ελευθερία και την επιτυχία που απολαμβάνει στο Παρίσι, είναι ανήσυχος με την Αμερικανική φυλετική προκατάληψη και την βία. Η ιστορία δραματοποιεί ταυτόχρονα τη δυνατότητα της διαφυλετικής συνύπαρξης ενώ ασκεί οξεία κριτική στις φυλετικές προκαταλήψεις στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Το διήγημα ‘Come Out the Wilderness’ έχει ηρωίδα μια γυναίκα. Εργάζεται ως δακτυλογράφος σε μια εταιρία χωρίς φυλετικές διαχωριστικές γραμμές.
Βασανίζεται όμως από τις μνήμες της παιδικής της ηλικίας, όταν ο αδελφός της την είχε πιάσει με ένα μεγαλύτερο αγόρι και την αποκάλεσε ‘black and dirty’. Ντρέπεται για την σχέση της τον λευκό φίλο της γιατί δεν τον αγαπάει αν και την ελκύουν τα μοναχικά λευκά αγόρια. Στο γραφείο όμως, ανάμεσα στις λευκές γραμματείς, αρχίζει να της αρέσει το αφεντικό της, ένας μαύρος άντρας, με άνετο και χαλαρό χαρακτήρα που της θυμίζει τους νέγρους από τον νότο της εφηβείας της. Ο τίτλος προέρχεται από ένα σπιρίτσουαλ, η χρήση του είναι ειρωνική. Γιατί στο τέλος, όταν βγαίνει από ένα εστιατόριο, χώνεται μέσα στο πλήθος, χωρίς να ξέρει πού πηγαίνει. Η μαύρη φυλή βγαίνει από την άγρια ερημιά, αλλά εκείνη, όπως και άλλοι μαύροι και λευκοί στην πόλη, παραμένει μέσα.
Το εκτενές διήγημα ‘Sonny's Blues’ σίγουρα η πιο πολυδιαβασμένη ιστορία του. Στην αρχή, ο Σόνι, ένας εθισμένος στην ηρωίνη μαύρος μουσικός της τζαζ στη Νέα Υόρκη, συλλαμβάνεται για δοσοληψίες με ναρκωτικά. Ο αδελφός του, ο ανώνυμος αφηγητής, μεσήλικας μαύρος που διδάσκει άλγεβρα σε ένα λύκειο, το διαβάζει στην εφημερίδα του και δεν μπορεί να το πιστέψει.
Ο Σόνι αγωνίστηκε ενάντια στον εθισμό του, στην ηρωίνη, ενώ ο αξιοσέβαστος αδελφός του δυσκολεύεται να αντιληφθεί τι τον ώθησε στον ναρκωτικά. Ο ίδιος και η οικογένειά του δυσκολεύονταν να αποδεχθούν τη τζαζ μουσική που παίζει ο Σόνι, την συσχετίζουν με μια χαλαρότητα των ηθών και με την εγκληματικότητα.
Μετά την αποφυλάκιση του Σόνι, τα δυο αδέλφια ξανασμίγουν προσπαθώντας να ξαναδούν το παρελθόν και όσα τους συνέδεαν.
Όμως ο μεγάλος αδελφός δύσκολα κατανοεί τον Σόνι, τη ζωή και τη μουσική του, τα μπλουζ παρά μόνον στο τέλος της ιστορίας. H συμφιλίωση του με τον Σόνι αποδεικνύει την διαρκή έγνοια του Μπάλντουιν για τους καλλιτέχνες. Άλλωστε ο τίτλος δικαιώνει και την διάρθρωση της ιστορίας. Τα μπλούζ του Σόνι είναι ένα τραγούδι που κυριαρχεί άλλοτε χαμηλότονα και άλλοτε κορυφώνεται ειδικά στις τελευταίες σελίδες όταν πηγαίνουν στο κλαμπ όπου έπαιζε ο Σόνι και συναντάει πάλι τους παλιούς μουσικούς που τον καλούνε να παίξει μαζί τους.
Όσο παίζει ο Σόνι τόσο κορυφώνεται η συγκίνηση ενώ τα χειροκροτήματα στο τέλος κλείνουν, μαζί με την συναυλία και την ίδια την ιστορία. Η μουσική εδώ παίζει καταλυτικό ρόλο μέσα στην λογοτεχνία, το κείμενο κυλάει ρυθμικά. Ιδανικός συνδυασμός και τον Μπάλντουιν το πάντρεμα αυτό της αισθητικής και της κοινωνικής αφύπνισης. Και φυσικά στη θέση του Σόνι μπορεί να δει κανείς και τον ίδιο τον συγγραφέα που επιχείρησε με άλλους τρόπους, πιο λογοτεχνικούς, να τραγουδήσει τα δικά του μπλουζ και να απελευθερωθεί.
Στην τελευταία ιστορία ‘Going to Meet the Man,’ αφηγητής είναι ένας λευκός ρατσιστής αστυνομικός, ο Τζέσε. Μια εντελώς αρνητική αφηγηματική ματιά, ευρηματική βέβαια αλλά και προκλητική σε μια σκληρή ιστορία.
Το έργο και ο συγγραφέας του
Συνοψίζοντας για τον έργο του Μπάλντουιν θα λέγαμε ότι η προσωπικότητά του και η συγγραφική του πορεία στηρίχτηκαν πάνω σε διαρκείς αντιθέσεις και αντιπαραθέσεις. Ήταν ένας καθαρός τεχνίτης του λόγου που χρησιμοποίησε τις τεχνικές και τους αφηγηματικούς τόνους του Χένρι Τζέιμς. Θεωρήθηκε ταραχοποιός και προπαγανδιστής από πολλούς, διαφωτιστής από άλλους, σίγουρα όμως ένα ενεργό πολιτικά πρόσωπο.
Παρέμενε βουτηγμένος στον κόσμο του Χάρλεμ και της παιδικής του ηλικίας αλλά αγάπησε όμως τις μποέμικες κοινότητες του Γκρίνουιτς Βίλατζ και του Παρισιού. Ήταν μοναχικός αλλά και βαθιά κοινωνικό ον. Υπήρξε ο πιο εύγλωττος άνθρωπος στην Αμερική της εποχής του. Είναι δύσκολο να αποφασίσεις ποιο μέρος του εαυτού του κυριάρχησε. Ήταν το χρώμα του δέρματος πιο σημαντικό από τον ερωτισμό του; Η θρησκευτική του ανατροφή κατέστη πιο σημαντική από τα διαβάσματα των μεγάλων Αμερικανών συγγραφέων; Ήταν η μελαγχολία και ο θυμός του τα κυρίαρχα συναισθήματα απ΄ ότι η αγάπη του για το γέλιο και την απόλαυση;
Το ύφος της γραφής του ήταν ποιητικό σαν εκείνο των μεγάλων Αμερικανών δημιουργών αλλά και μια μείξη βιβλικότητας και προφητικότητας της Αφροαμερικανικής παράδοσης;
Ήταν η γραφή του γεμάτη σαφήνεια, ευγλωττία και ευφυΐα όπως σημείωνε ο Τσινούα Ατσέμπε, ο Νιγηριανός συγγραφέας; Η εμπλοκή του με το Κίνημα για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα σήμανε σαν καμπανάκι για τους άλλους συγγραφείς και πόσο ήταν ευεργετικό στην καριέρα του;
Ωστόσο η γραφή του αναδυόταν και εκτινασσόταν από παντού.
Λέγεται, ότι τα γράμματά του, που αναμένονται να εκδοθούν είναι επίσης συνταρακτικά, τα δοκίμιά του παραμένουν αξεπέραστα και η πεζογραφία του εξακολουθεί να συγκινεί, να αναστατώνει, να διαβάζεται και να περνάει στις επόμενες γενιές μέσα από ταινίες και άλλες καλλιτεχνικές δραστηριότητες.
Το έργο του εξακολουθεί να συζητιέται για τους περίπλοκους χαρακτήρες του, τη δύναμη του λόγου και την επιμονή του. Συμφωνείς ή όχι μαζί του δεν μπορείς να τον προσπεράσεις. Κάπου μέσα στα κείμενά του κρύβεται κάποια πλευρά του καθενός, η πιο κρυμμένη του συνήθως. Και είναι αυτό το φανέρωμα, η απόδραση από τον φόβο και τον κλειστό μας χώρο που δυναμώνει την ελπίδα του καθενός να βγει και να διεκδικήσει με τη δική του φωνή τη ζωή και τις επιθυμίες του.
Θεόδωρος Γρηγοριάδης - Συγγραφέας
Links
Με αφορμή μια έκθεση για τον Μπάλντουιν
H σχέση της Τόνι Μόρισον και του Τζέιμς Μπάλντουιν
(Το 1998 Tony Morrison επιμελήθηκε δύο τόμους με τα έργα του Μπάλντουιν: The Library of America: Early Novels & Stories and Collected Essays.)
H σχέση της Τόνι Μόρισον και του Τζέιμς Μπάλντουιν
(Το 1998 Tony Morrison επιμελήθηκε δύο τόμους με τα έργα του Μπάλντουιν: The Library of America: Early Novels & Stories and Collected Essays.)
James Baldwin speaks at UC Berkeley in 1974: